ਤੇਜੇਂਦਰ ਸ਼ਰਮਾ ਅਪਨੀ ਕਵਿਤਾਓਂ ਕੋ ਵਿਚਾਰ ਮਾਤ੍ਰ ਨਹੀਂ ਮਾਨਤੇ....

ਪਰਵਾਸੀ ਹਿੰਦੀ ਕਵਿਤਾਏਂ :

ਯੇ ਘਰ ਤੁਮ੍ਹਾਰਾ ਹੈ...
ਲੇਖਕ : ਤੇਜੇਂਦਰ ਸ਼ਰਮਾ


ਲਿੱਪੀ-ਅੰਤਰ :
ਮਹਿੰਦਰ ਬੇਦੀ, ਜੈਤੋ









  ਤੇਜੇਂਦਰ ਸ਼ਰਮਾ ਕਵਿਤਾ ਕੋ ਵਿਚਾਰ ਮਾਤ੍ਰ ਨਹੀਂ ਮਾਨਤੇ। ਉਨਕਾ ਮਾਨਨਾ ਹੈ ਕਿ ਗਦ ੲਵੰ ਪਦ ਮੇਂ ਅੰਤਰ ਸਪਸ਼ਟ ਦਿਖਾਈ ਦੇਨਾ ਚਾਹੀਏ ਔਰ ਮਹਸੂਸ ਹੋਨਾ ਚਾਹੀਏ। ਗਣਿਤ ਜੈਸੀ ਕਵਿਤਾ ਸੇ ਤੇਜੇਂਦਰ ਸ਼ਰਮਾ ਪਰਹੇਜ਼ ਕਰਤੇ ਹੈਂ। ਸ਼ਾਯਦ ਇਸੀ ਲੀਏ ਗ਼ਜ਼ਲ ਔਰ ਤੁਕਾਂਤ ਕਵਿਤਾ ਉਨ੍ਹੇਂ ਅਧਿਕ ਪ੍ਰਿਯ ਵਿਧਾਏਂ ਲਗਤੀ ਹੈਂ।

ਅਨਯ ਪ੍ਰਵਾਸੀ ਕਵੀਓਂ ਕੀ ਭਾਂਤਿ ਤੇਜੇਂਦਰ ਸ਼ਰਮਾ ਕੀ ਰਚਨਾਏਂ ਨਾਸਟੇਲਜਿਯਾ ਕੀ ਸ਼ਿਕਾਰ ਨਹੀਂ ਹੈਂ। ਉਨਕੀ ਰਚਨਾਏਂ ਉਨ ਅਨੁਭਵੋਂ ੲਵੰ ਸਮੱਸਿਆਓਂ ਕੇ ਬਾਰੇ ਮੇਂ ਬਾਤ ਕਰਤੀ ਹੈਂ ਜੋ ਉਨਕੇ ਵਰਤਮਾਨ ਜੀਵਨ ਕੇ ਸਾਥ ਜੁੜੀ ਹੈਂ। ਉਨਕਾ ਮਨ ਕੇਵਲ ਪ੍ਰਵਾਸ ਸੇ ਉੜਾਨ ਭਰਕੇ ਵਾਪਸ ਅਪਨੀ ਜਨਮ-ਭੂਮੀ ਕੀ ਓਰ ਜਾਨੇ ਕੋ ਨਹੀਂ ਛਟਪਟਾਤਾ। ਇਸ ਕੇ ਠੀਕ ਵਿਪਰੀਤ ਉਨਕਾ ਪ੍ਰਵਾਸੀ ਦੇਸ਼ ਉਨਸੇ ਕਹਤਾ ਹੈ, 'ਜੋ ਤੁਮ ਨਾ ਮਾਨੋ ਮੁਝੇ ਅਪਨਾ, ਹਕ ਤੁਮ੍ਹਾਹਾ ਹੈ; ਯਹਾਂ ਜੋ ਆ ਗਯਾ ਇਕ ਬਾਰ ਵੋ ਹਮਾਰਾ ਹੈ।' ਤੇਜੇਂਦਰ ਸ਼ਰਮਾ ਕੀ ਰਚਨਾਓਂ ਮੇਂ ਇੰਗਲੈਂਡ ਕੀ ਰਿਤੁਓਂ, ਮਾਹੌਲ, ਰਾਜਨੀਤੀ, ਸਮਾਜ ਮੇਂ ਆ ਰਹੇ ਬਦਲਾਵ ਆਦਿ ਸਭੀ ਕੇ ਬਾਰੇ ਮੇਂ ਬਾਤ ਹੋਤੀ ਹੈ। ਵਿਸ਼ਵ ਭਰ ਮੇਂ ਹੋ ਰਹੇ ਵਿਧਵੰਸਕ ਜਨਸੰਹਾਰ ਸੇ ਭੀ ਉਨਕੀ ਰਚਨਾਏਂ ਅਛੂਤੀ ਨਹੀਂ ਹੈਂ। ਫਿਰ ਚਾਹੇ ਈਰਾਕ ਹੋ, ਸੱਦਾਮ ਹੋ ਯਾ ਫਿਰ ਬੁਸ਼ ੲਵੰ ਬਲੇਯਰ, ਤੇਜੇਂਦਰ ਕੀ ਸੋਚ ਕੇ ਦਾਯਰੇ ਮੇਂ ਸਭੀ ਕੋ ਸਥਾਨ ਮਿਲਤਾ ਹੈ।

ਤੇਜੇਂਦਰ ਸ਼ਰਮਾ ਕੇ ਲੀਏ ਕਵਿਤਾ ਬੌਧਿਕ ਅੱਯਾਸ਼ੀ ਭਰ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਉਨਕੇ ਲੀਏ ਕਵਿਤਾ ਅਪਨੇ ਪਾਠਕ ਕੇ ਸਾਥ ਏਕ ਸੰਜੀਦਾ ਸੰਵਾਦ ਸਥਾਪਿਤ ਕਰਨੇ ਮੇਂ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਰਖਤੀ ਹੈ। ਅਪਨੇ ਅੰਦਰ ਕੇ ਸਤਯ ਕੋ ਖੋਜਨੇ ਕੇ ਚੱਕਰ ਮੇਂ ਵੇ ਕਵਿਤਾ ਕੋ ਜਟਿਲ ਬਨਾਨੇ ਮੇਂ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਨਹੀਂ ਰਖਤੇ। ਉਨਕੀ ਕਵਿਤਾਏਂ ਨਾਰੇਬਾਜ਼ੀ ਸੇ ਸਰਵਥਾ ਮੁਕਤ ਹੈਂ। ਯੇ ਕਵਿਤਾਏਂ ਦਿਲ ਸੇ ਲਿਖੀ ਗਈ ਹੈਂ ਔਰ ਦਿਲ ਪਰ ਗਹਰਾ ਅਸਰ ਭੀ ਕਰਤੀ ਹੈਂ। ਇਨ ਕਵਿਤਾਓਂ ਮੇਂ ਵਿਚਾਰ ਭੀ ਹੈ ਤੋ ਸੰਗੀਤ ਕੀ ਤਰੰਗੇਂ ਭੀ। ਉਨਕੀ ਗ਼ਜ਼ਲੇਂ ਭੀ ਆਧੁਨਿਕ ਹਿੰਦੀ ਗ਼ਜ਼ਲ ਕਾ ਬੇਹਤਰੀਨ ਨਮੂਨਾ ਹੈ—'ਜਗ ਸੋਚ ਰਹਾ ਥਾ ਕਿ ਹੈ ਵੋ ਮੇਰਾ ਤਲਬਗਾਰ; ਮੈਂ ਜਾਨਤਾ ਥਾ ਉਸਨੇ ਹੀ ਬਰਬਾਦ ਕੀਆ ਹੈ।'

ਤੇਜੇਂਦਰ ਸ਼ਰਮਾ ਕੀ ਰਚਨਾਓਂ ਮੇਂ ਵਿਅੰਗ, ਪੀੜਾ, ਆਕ੍ਰੋਸ਼, ੲਵੰ ਪ੍ਰੇਮ ਜੈਸੀ ਸਭੀ ਭਾਵਨਾਏਂ  ਉਪਸਥਿਤ ਹੈਂ। ਉਨ੍ਹੇਂ ਇੰਗਲੈਂਡ ਕੀ ਪਤਝੜ ਕੇ ਵਿਵਿਧ ਰੰਗ ਆਕਰਸ਼ਿਤ ਕਰਤੇ ਹੈ ਤੋ ਅਪਨੇ ਸ਼ਹਰ ਹੈਰੋ ਕੇ ਪਾਰਕ ਮੇਂ ਭਵਨ ਬਨਾਏ ਜਾਨੇ ਪਰ ਉਨਮੇਂ ਆਕ੍ਰੋਸ਼ ਕੀ ਭਾਵਨਾ ਸਪਸ਼ਟ ਦਿਖਾਈ ਦੇਤੀ ਹੈ—'ਬਾਗ਼ ਮੇਂ ਜਿਸਨੇ ਬਨਾ ਡਾਲੇ ਭਵਨ; ਤੈਅ ਕਰੋ ਉਸਕੀ ਫਿਰ ਸਜ਼ਾ ਕਿਆ ਹੈ।' ਟੇਮਸ ਨਦੀ ਕੇ ਕਿਨਾਰੇ ਕੇ ਵੈਭਵ ਸੇ ਤੇਜੇਂਦਰ ਆਤੰਕਿਤ ਨਹੀਂ ਹੋਤੇ—'ਬਾਜ਼ਾਰ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤੀ ਮੇਂ ਨਦੀਆਂ, ਨਦੀਆਂ ਹੀ ਰਹ ਜਾਤੀ ਹੈਂ; ਬਨਤੀ ਹੈਂ ਵਿਯਾਪਾਰ ਕਾ ਮਾਧਯਮ, ਮਾਂ ਨਹੀਂ ਬਨ ਪਾਤੀ ਹੈਂ।' ਉਨਕਾ ਯਹ ਪਹਿਲਾ ਕਵਿਤਾ ਸੰਗ੍ਰਹਿ, ਪਾਠਕ ਕਾ ਪਰਿਚਯ ਨਏ ਪ੍ਰਕਾਰ ਕੀ ਕਵਿਤਾ ਸੇ ਕਰਵਾਤਾ ਹੈ।


         —ਮ.ਬ.ਜ.
======================================
ਤੇਜੇਂਦਰ ਭਾਈ ਔਰ ਉਨ ਕੀ ਕਲਮ ਕਾ ਸਫ਼ਰ….
======================================

ਜਨਮ/ਬਚਪਨ— 21 ਅਕਟੂਬਰ 1952 ਕੋ ਪੰਜਾਬ ਕੇ ਸ਼ਹਰ ਜਗਰਾਂਵ ਕੇ ਰੇਲਵੇ ਕਵਾਰਟਰੋਂ ਮੇਂ। ਪਿਤਾ ਵਹਾਂ ਕੇ ਸਹਾਯਕ ਸਟੇਸ਼ਨ ਮਾਸਟਰ ਥੇ। ਉਚਾਨਾ, ਰੋਹਤਕ (ਅਬ ਹਰਿਯਾਣਾ ਮੇਂ) ਵ ਮੌੜ ਮੰਡੀ ਮੇਂ ਬਚਪਨ ਕੇ ਕੁਛ ਵਰਸ਼ ਬਿਤਾਕਰ 1960 ਮੇਂ ਪਿਤਾ ਦਾ ਤਬਾਦਲਾ ਉਨ੍ਹੇਂ ਦਿੱਲੀ ਲੇ ਆਯਾ। ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ੀ ਤੇਜੇਂਦਰ ਸ਼ਰਮਾ ਕੀ ਸਕੂਲੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਦਿੱਲੀ ਕੇ ਅੰਧਾ ਮੁਗਲ ਕਸ਼ੇਤ੍ਰ ਕੇ ਸਰਕਾਰੀ ਸਕੂਲ ਮੇਂ ਹੁਈ।

ਸ਼ਿਕਸ਼ਾ— ਦਿੱਲੀ ਵਿਸ਼ਵਵਿਦਾਲਯਾ ਸੇ ਬੀ.ਏ. (ਆਨਰਸ) ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ, ਐਮ.ਏ. ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ, ੲਵੰ ਕੰਪਿਊਟਰ ਮੇਂ ਡਿਪਲੋਮਾ।

ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕ੍ਰਿਤੀਆਂ— ਕਹਾਨੀ ਸੰਗ੍ਰਹਿ : ਕਾਲਾ ਸਾਗਰ (1990); ਢਿੰਬਰੀ ਟਾਈਟ(1994 ਪੁਰਸਕ੍ਰਿਤ); ਦੇਹ ਕੀ ਕੀਮਤ(1999); ਯੇ ਕਿਆ ਹੋ ਗਯਾ?(2003), ਬੇਘਰ ਆਂਖੇਂ(2007); ਸੀਧੀ ਰੇਖਾ ਕੀ ਪਰਤੇਂ(2009); ਕਬਰ ਕਾ ਮੁਨਾਫ਼ਾ(2010); ਉਨਕੇ ਕਹਾਣੀ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਆਏ ਹੈਂ। ਯੇ ਘਰ ਤੁਮਹਾਰਾ ਹੈ(2007 ਕਵਿਤਾਏਂ ਔਰ ਗ਼ਜ਼ਲੇਂ)। ਪੰਜਾਬੀ ਮੇਂ ਅਨੂਦਿਤ ਕਹਾਨੀ ਸੰਗ੍ਰਹਿ 'ਢਿੰਬਰੀ ਟਾਈਟ'(2004) ਔਰ 'ਕਲ੍ਹ ਫੇਰ ਆਵੀਂ'(2011) ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ। ਨੇਪਾਲੀ ਮੇਂ ਅਨੂਦਿਤ ਕਹਾਣੀ ਸੰਗ੍ਰਹਿ 'ਪਾਸਪੋਰਟ ਕਾ ਰੰਗਹਰੂ'। ਉਰਦੂ ਮੇਂ ਅਨੂਦਿਤ ਕਹਾਨੀ ਸੰਗ੍ਰਹਿ 'ਈਂਟੋ ਕਾ ਜੰਗਲ'। ਭਾਤਰ ੲਵੰ ਇੰਗਲੈਂਡ ਕੀ ਲਗਭਗ ਸਭੀ ਪਤ੍ਰ-ਪਤ੍ਰਿਕਾਓਂ ਮੇਂ ਕਹਾਨੀਆਂ, ਲੇਖ ਸਮੀਕਸ਼ਾਏਂ, ਕਵਿਤਾਏਂ ੲਵੰ ਗ਼ਜ਼ਲੇਂ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ। ਕਹਾਨੀਓਂ ਕਾ ਪੰਜਾਬੀ, ਮਰਾਠੀ, ਗੁਜਰਾਤੀ, ਉੜੀਆ ਔਰ ਅੰਗ੍ਰੇਜ਼ੀ ਮੇਂ ਅਨੁਵਾਦ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ।
ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਮੇਂ— ‘Black & White’ (Biography of a Banker-2007). ‘Lord Byton-Don Juan’(1977), ‘John Keats-The Two Hyperions’(1978).

ਅਨਯ ਲੇਖਨ— ਦੂਰਦਰਸ਼ਨ ਕੇ ਲੀਏ ਸ਼ਾਂਤੀ ਸੀਰੀਅਲ ਕਾ ਲੇਖਨ।

ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ— ਅੰਨੁ ਕਪੂਰ ਦੁਆਰਾ ਨਿਰਦੇਸ਼ਿਤ ਫ਼ਿਲਮ ਅਭਯ ਮੇਂ ਨਾਨਾ ਪਾਟੇਕਰ ਕੇ ਸਾਥ ਅਭਿਨੇਅ।
ਬੀ.ਬੀ.ਸੀ. ਲੰਦਨ, ਆਲ ਇੰਡੀਆ ਰੇਡੀਓ, ਵ ਦੂਰਦਰਸ਼ਨ ਸੇ ਕਾਰਯਕ੍ਰਮੋਂ ਕੀ ਪ੍ਰਸਤੁਤਿ, ਨਾਟਕੋਂ ਮੇਂ ਭਾਗ ੲਵੰ ਸਮਾਚਾਰ ਵਾਚਨ।
ਆਲ ਇੰਡੀਆ ਰੇਡੀਓ, ਵ ਸਨ ਸਨਰਾਈਜ਼ ਰੇਡੀਓ ਲੰਦਨ ਸੇ ਬਹੁਤ-ਸੀ ਕਹਾਨੀਓਂ ਕਾ ਪ੍ਰਸਾਰਣ।

ਪੁਰਸਕਾਰ— 1.'ਢਿੰਬਰੀ ਟਾਈਟ' ਕੇ ਲੀਏ ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਰਾਜਯ ਸਾਹਿਤਯ ਅਕਾਦਮੀ ਪੁਰਸਕਾਰ—1995 ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਸ਼੍ਰੀ ਅਟਲ ਬਿਹਾਰੀ ਬਾਜਪੇਯੀ ਕੇ ਹਾਥੋਂ। 2.ਸਹਯੋਗ ਫਾਉਂਡੇਸ਼ਨ ਕਾ ਯੁਵਾ ਸਾਹਿਤਯਕਾਰ ਪੁਰਸਕਾਰ—1998। 3.ਸੁਪਥਗਾ ਸੱਮਾਨ—1987। 4.ਕ੍ਰਿਤੀ ਯੂ.ਕੇ. ਦੁਆਰਾ ਵਰਸ਼ 2002 ਕੇ ਲੀਏ ਬੇਘਰ 'ਆਂਖੇਂ' ਕੋ ਸਰਵਸ਼ਰੇਸ਼ਠ ਕਹਾਨੀ ਕਾ ਪੁਰਸਕਾਰ।

ਵਿਸ਼ੇਸ਼— ਕਥਾ (ਯੂ.ਕੇ.) ਕੇ ਮਾਧਯਮ ਸੇ ਲੰਦਨ ਮੇਂ ਨਿਰੰਤਰ ਕਥਾ ਗੋਸ਼ਠੀਓਂ, ਕਾਰਯ-ਸ਼ਾਲਾਓਂ ੲਵੰ ਕਾਰਯਕ੍ਰਮੋਂ ਕਾ ਆਯੋਜਨ। ਲੰਦਨ ਮੇਂ ਕਹਾਨੀ ਮੰਚਨ ਕੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ 'ਵਾਪਸੀ' ਸੇ ਕੀ। ਲੰਦਨ ੲਵੰ ਬੇਜ਼ਿਗਸਟੋਕ ਮੇਂ, ਅਹਿੰਦੀਭਾਸ਼ੀ ਕਲਾਕਾਰੋਂ ਕੋ ਲੇਕਰ ਏਕ ਹਿੰਦੀ ਨਾਟਕ 'ਹਨੀਮੂਨ' ਕਾ ਸਫਲ ਨਿਰਦੇਸ਼ਨ ੲਵੰ ਮੰਚਨ। 'ਅੰਤਰ-ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਇੰਦੁ ਸ਼ਰਮਾ ਕਥਾ ਸਨਮਾਨ' ੲਵੰ 'ਪਦਮਾਨੰਦ ਸਾਹਿਤ ਸਨਮਾਨ' ਕਾ ਪ੍ਰਤੀ ਵਰਸ਼ ਲੰਦਨ ਮੇਂ ਆਯੋਜਨ। ਲੰਦਨ ਸੇ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋਨੇ ਵਾਲੀ ਤ੍ਰੈਮਾਸਕਿ ਹਿੰਦੀ ਸਾਹਿਤਕ ਪਤ੍ਰਿਕਾ 'ਪੁਰਵਾਈ' ਕਾ ਸੰਪਾਦਨ।

ਅੰਦਰ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਹਿੰਦੀ ਸੰਮੇਲਨ— 1999 ਮੇਂ ਛਠੇ ਹਿੰਦੀ ਵਿਸ਼ਵ ਹਿੰਦੀ ਸੰਮੇਲਨ ਮੇਂ 'ਹਿੰਦੀ ਔਰ ਅਗਾਮੀ ਪੀੜ੍ਹੀ' ਵਿਸ਼ਯ ਪਰ ਏਕ ਪਰਚਾ ਪੜ੍ਹਾ ਜਿਸਕੀ ਭੂਰਿ-ਭੂਰਿ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਾ ਹੁਈ। ਸੰਮੇਲਨ ਕੇ ਏਕ ਸਤਰ ਕਾ ਸੰਚਾਲਨ ਕੀਆ ਔਰ ਕਵੀ ਸੰਮੇਲਨ ਮੇਂ ਕਵਿਤਾ ਪਾਠ ਕੀਆ।
2002 ਮੇਂ ਮ੍ਰਿਨਿਦਾਦਾ ਮੇਂ ਆਯੋਜਿਤ ਅੰਤਰ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਹਿੰਦੀ ਸੰਮੇਲਨ ਮੇਂ 'ਹਿੰਦੀ ੲਵੰ ਇੰਗਲੈਂਡ ਕਾ ਪਾਠਯਕ੍ਰਮ' ਵਿਸ਼ਯ ਪਰ ਏਕ ਪਰਚਾ ਪੜਾ। ਵਹੀਂ ਆਯੋਜਿਤ ਏਕ ਕਵੀ ਸੰਮੇਲਨ ਮੇਂ ਕਵਿਤਾ ਪਾਠ ਕੀਆ।
ਲੰਦਨ, ਮੈਨਚੇਸਟਰ, ਬ੍ਰੈਡਫਰਡ ਵ ਬਰਮਿੰਘਮ ਮੇਂ ਆਯੋਜਿਤ ਕਵੀ ਸੰਮੇਲਨੋਂ ਮੇਂ ਕਵਿਤਾ ਪਾਠ। ਯਾਰਕ ਵਿਸ਼ਵਵਿਦਾਲਯ ਮੇਂ ਕਹਾਨੀ ਕਾਰਯਸ਼ਾਲਾ ਕਰਨੇ ਵਾਲੇ ਬ੍ਰਿਟੇਨ ਕੇ ਪਹਲੇ ਹਿੰਦੀ ਸਾਹਿਤਕਾਰ।
ਸਫ਼ਰ ਅਭੀ ਜਾਰੀ ਹੈ--- --- --->
--- --- ---