ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਹਿੰਦੀ ਲਿਟਰੇਚਰ (ਬੀ.ਐਚ.ਐਲ.) ਕੀ ਉੜਾਨ ਸੰਖਿਆ 102 ਪਰ ਆਪਕਾ ਸਵਾਗਤ ਹੈ। ਹਮਾਰੀ ਕਾਮਨਾ ਹੈ ਕਿ ਲੰਦਨ ਸੇ ਦਿੱਲੀ ਤਕ ਕੀ ਯਹ ਯਾਤਰਾ ਆਪਕੇ ਲੀਏ ਏਕ ਯਾਦਗਾਰ ਉੜਾਨ ਸਾਬਿਤ ਹੋ ਔਰ ਆਪ ਇਸ ਉੜਾਨ ਕੇ ਗੁਣੋਂ ਕੀ ਤਾਰੀਫ਼ ਏਕ ਲੰਬੇ ਅਰਸੇ ਤਕ ਕਰਤੇ ਰਹੇਂ। ਉੜਾਨ ਪਰ ਆਪਕੋ ਏਕ ਸਵਾਦਿਸ਼ਟ ਮਾਨਸਿਕ ਭੋਜਨ ਦੀਆ ਜਾਏਗਾ ਔਰ ਗੀਤਾ (ਗੀਤ), ਗ਼ਜ਼ਾਲਾ (ਗ਼ਜ਼ਲ) ਤਥਾ ਮੁਕਤਾ (ਮੁਕਤਕ) ਕੇ ਕਰ ਕਮਲੋਂ ਸੇ ਆਪਕੋ ਸਮੇ-ਸਮੇ ਪਰ ਚਟਪਟਾ ੲਵੰ ਰਸੀਲਾ ਅਲਪਾਹਾਰ (ਹਲਕਾ ਭੋਜਨ) ਭੀ ਦੀਆ ਜਾਏਗਾ। ਯਦਿ ਆਪ ਕੀ ਕੋਈ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਰੁਚਿ ਹੋ ਤੋ ਆਪ ਨਿਸਸੰਕੋਚ ਬਤਾ ਸਕਤੇ ਹੈਂ।
ਹਮਾਰਾ ਸਦਾ ਯਹੀ ਪ੍ਰਯਾਸ ਰਹਾ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਉੜਾਨ ਪਰ ਆਨੇ ਵਾਲੇ ਸਭੀ ਯਾਤ੍ਰੀਓਂ ਕਾ ਹਮ ਭਰਪੂਰ ਮੰਨੋਰੰਜਨ ਕਰ ਪਾਏਂ ਔਰ ਉਨਕਾ ਧਿਆਨ ਰਖੇਂ, ਫਿਰ ਭੀ ਕੁਛ ਯਾਤ੍ਰੀ ਹਮਾਰੀ ਵਿਮਾਨ ਸੇਵਾ ਕੋ ਛੋੜਕਰ ਚਲੇ ਗਏ ਥੇ। ਖ਼ੁਸ਼ੀ ਕੀ ਬਾਤ ਹੈ ਕਿ ਉਨਮੇਂ ਸੇ ਕੁਛ ਯਾਤ੍ਰੀ ਆਜ ਪੁਨ: (ਫਿਰ ਸੇ) ਵਾਪਸ ਆਏ ਹੈਂ ਕਿਓਂਕਿ ਹਮਾਰਾ ਮਾਨਨਾ ਯਹੀ ਰਹਾ ਹੈ ਕਿ...:
ਆਂਖ ਕੀ ਤਿਸ਼ਨਗੀ ਕਾ ਹੀ ਕੁਝ ਇਲਾਜ ਹੋਗਾ
ਬੇਸ਼ਕ ਵੋ ਮੁਝਸੇ ਕਰਨੇ ਤਕਰਾਰ ਚਲੇ ਆਏਂ।
ਔਰ ਇਸ ਲੀਏ ਭੀ ਕਿ ਉਨਕੇ ਆਨੇ ਸੇ ਹਮਾਰੇ ਮਨ ਮੇਂ ਨਈ ਉਮੰਗੇਂ ਜਾਗੀ ਹੈਂ...:
ਬਹੁਤ ਸੇ ਗੀਤ ਖ਼ਯਾਲੋਂ ਮੇਂ ਸੋ ਰਹੇ ਥੇ ਮੇਰੇ
ਤੁਮ੍ਹਾਰੇ ਆਨੇ ਸੇ ਜਾਗੇ ਹੈਂ, ਕਸਮਸਾਏ ਹੈਂ।
ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਸੂਚਨਾ : ਅਬ ਆਪ ਆਪਣੀ ਸੀਟ-ਬੈਲਟ ਬਾਂਧ ਲੇਂ ਔਰ ਕੁਰਸੀ ਕੀ ਪੀਠ ਸੀਧੀ ਕਰ ਲੇਂ। ਯਹ ਵਿਮਾਨ ਮਾਰਗ ਮੇਂ ਸਾਗਰ, ਪਰਵਤ, ਰੇਗਿਸਤਾਨ ਔਰ ਮੈਦਾਨੋਂ ਸੇ ਹੋਤਾ ਹੁਆ ਪਹਲੇ ਦਿੱਲੀ ਔਰ ਫਿਰ ਵਹਾਂ ਸੇ ਮੁੰਬਈ ਜਾਏਗਾ। ਮੈਂ ਇਸ ਵਿਮਾਨ ਕੋ ਦਿੱਲੀ ਤਕ ਲੇ ਜਾਊਂਗਾ ਔਰ ਫਿਰ ਨਏ ਕੈਪਟਨ ਆਪਕੋ ਮੁੰਬਈ ਲੇ ਜਾਏਂਗੇ। ਉੜਾਨ ਭਰਨੇ ਸੇ ਪਹਲੇ ਲੰਦਨ ਨਗਰ ਕੀ ਓਰ ਸੇ ਅਪਨੇ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨੀ ਪ੍ਰਵਾਸੀਓਂ ਕੇ ਲੀਏ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਸੰਦੇਸ਼ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੁਆ ਹੈ, ਕ੍ਰਿਪਯਾ ਸੁਨੇਂ...:
ਜੋ ਤੁਮ ਨ ਮਾਨੋ ਮੁਝੇ ਅਪਨਾ, ਹਕ ਤੁਮ੍ਹਾਹਾ ਹੈ
ਯਹਾਂ ਜੋ ਆ ਗਯਾ ਇਕ ਬਾਰ, ਬਸ ਹਮਾਰਾ ਹੈ।
ਹਮ ਇਸ ਸਮੇ ਇੰਗਲਿਸ਼ ਚੈਨਲ ਕੇ ਉਪਰ ਸੇ ਗੁਜਰ ਰਹੇ ਹੈਂ। ਵਿਮਾਨ ਕੀ ਉਂਚਾਈ ਹੈ 28000 ਫੁਟ ਔਰ ਬਾਹਰ ਕਾ ਤਾਪਮਾਨ ਹੈ ਸ਼ੁੰਨ ਸੇ 38 ਡਿਗ੍ਰੀ ਕਮ। ਅਪਨੇ ਸੰਬੰਧੀਓਂ ਕੀ ਯਾਦ ਆਪ ਕੋ ਅਵਸ਼ਯ ਆ ਰਹੀ ਹੋਗੀ ਪਰੰਤੁ ਉਨਕੀ ਯਾਦ ਮੇਂ ਆਂਸੂ ਬਹਾਕਰ ਕ੍ਰਿਪਯਾ ਸਾਗਰ ਕੋ ਖਾਰਾ ਨ ਕਰੇਂ, ਕਿਓਂਕਿ...:
ਸਾਗਰ ਕਾ ਜਲ ਵਰਸ਼ਾ ਬਨਕਰ ਮੀਠਾ ਹੋ ਜਾਤਾ ਹੈ
ਆਂਸੂ ਚਾਹੇ ਲਾਖ ਬਹੇਂ ਪਰ ਸਵਾਦ ਵਹੀ ਰਹਤਾ ਹੈ।
ਅਬ ਹਮ ਯੂਰੋਪ ਮੇਂ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਕਰ ਰਹੇ ਹੈਂ। ਯਹਾਂ ਇਸ ਸਮੇਂ ਪਤਝੜ ਕਾ ਮੌਸਮ ਹੈ। ਪਤਝੜ ਕਾ ਏਕ ਨਯਾ ਰੂਪ ਅਭੀ-ਅਭੀ ਖੋਜਾ ਗਿਆ ਹੈ...:
ਪੱਤੋਂ ਨੇ ਬੇਲੋਂ ਨੇ ਦੇਖੋ, ਇਕ ਇੰਦ੍ਰਧਨੁਸ਼ ਹੈ ਰਚ ਡਾਲਾ
ਵਰਸ਼ਾ ਕੇ ਇੰਦ੍ਰਧਨੁਸ਼ ਕੋ ਜੈਸੇ ਲੱਜਾ ਆਈ ਹੈ,
ਕਿਆ ਪਤਝੜ ਆਯਾ ਹੈ
ਅਬ ਆਪ ਅਪਨੀ ਸੀਟ-ਬੈਲਟ ਖੋਲ ਸਕਤੇ ਹੈ। ਵਾਤਾਨੁਕੂਲਨ ਕੋ ਨਿਯੰਤ੍ਰਿਤ ਕਰਨੇ ਕੇ ਲੀਏ ਸੀਟ ਕੇ ਊਪਰ ਨਾੱਬ ਲਗੇ ਹੈਂ। ਵਿਮਾਨ ਮੇਂ ਧੂਮ੍ਰਪਾਨ ਕੀ ਸਖ਼ਤ ਮਨਾਹੀ ਹੈ। ਯਦਪਿ ਥੋੜੀ ਦੇਰ ਬਾਦ ਵਿਮਾਨ ਪਰਿਚਾਰੀਕਾਏਂ ਆਪਕੋ ਮਦਿਰਾ ਪ੍ਰਸਤੁਤ ਕਰੇਂਗੀ ਜਿਸੇ ਆਪ ਸੰਯਤ ਹੋਕਰ ਪੀਏਂ ਕਿਓਂਕਿ ਹਮ ਜਾਨਤੇ ਹੈਂ ਕਿ ਕੁਛ ਆਧੁਨਿਕ ਕਿਸਮ ਕੇ ਲੇਖਕ ਕੇਵਲ ਮਦਿਰਾ ਪੀਕਰ ਕਵਿਤਾ ਯਾ ਗ਼ਜ਼ਲ ਕਾ ਸਿਰਜਨ ਕਰ ਪਾਤੇ ਹੈਂ।
ਕੁਛ ਜੋ ਪੀਕਰ ਸ਼ਰਾਬ ਲਿਖਤੇ ਹੈਂ, ਬਹਕ ਕਰ ਬੇਹਿਸਾਬ ਲਿਖਤੇ ਹੈਂ
ਜੈਸਾ ਜੈਸਾ ਖ਼ਮੀਰ ਉਠਤਾ ਹੈ, ਅੱਛਾ ਲਿਖਤੇ, ਖ਼ਰਾਬ ਲਿਖਤੇ ਹੈਂ
ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਕੋ ਮਜ਼ਾਕ ਮੇਂ ਲੇਕਰ, ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਕੀ ਕਿਤਾਬ ਲਿਖਤੇ ਹੈ।
ਅਬ ਹਮ ਆਪਕੋ ਆਕਸੀਜਨ ਮਾਸਕ ਔਰ ਲਾਈਫ਼ ਜੈਕੇਟ ਕੇ ਉਪਯੋਗ ਕੀ ਵਿਧੀ ਸਮਝਾਏਂਗੇ। ਵਿਮਾਨ ਮੇਂ ਹਵਾ ਕਾ ਦਬਾਵ ਕਮ ਹੋ ਜਾਨੇ ਪਰ ਯੇ ਮਾਸਕ ਅਪਨੇ ਆਪ ਨੀਚੇ ਆ ਜਾਏਂਗੇ। ਇਸੇ ਅਪਨੀ ਓਰ ਖੀਂਚੇਂ ਔਰ ਨਾਕ ਤਥਾ ਮੁੰਹ ਕੋ ਢੰਕ ਲੇਂ। ਜਬ ਹਵਾ ਕਾ ਦਬਾਵ ਠੀਕ ਹੋ ਜਾਏਗਾ ਤਬ ਹਮ ਆਪਕੋ ਸੂਚਿਤ ਕਰੇਂਗੇ ਔਰ ਤਭੀ ਆਪ ਆਪਨਾ ਮਾਸਕ ਹਟਾਏਂ। ਜਬ ਵਿਮਾਨ ਮੇਂ ਵਾਤਾਵਰਣ ਠੀਕ ਹੋ ਜਾਏਗਾ, ਕਵਿਤਾ ਕਾ ਕਾਰਯਕ੍ਰਮ ਭੀ ਆਪਕੋ ਸੁਨਾਯਾ ਜਾਏਗਾ, ਕਿਓਂਕਿ...:
ਜਬ ਵਾਯੁ ਮੇਂ ਹੋ ਪ੍ਰੀਤ, ਤਭੀ ਤੋ ਕਵਿਤਾ ਹੋਗੀ
ਹੋ ਸ਼ਬਦੋਂ ਮੇਂ ਸੰਗੀਤ, ਤਭੀ ਤੋ ਕਵਿਤਾ ਹੋਗੀ
ਜਬ ਨਭ ਮੇਂ ਬਾਦਲ ਛਾਏਂ, ਮੌਸਮ ਸਾਵਨ ਕਾ
ਬਰਸੇ ਫੁਹਾਰ, ਹੋ ਇੰਤਜ਼ਾਰ ਮਨ-ਭਾਵਨ ਕਾ
ਜਬ ਪ੍ਰੇਮ ਕੀ ਹੋਗੀ ਜੀਤ, ਤਭੀ ਤੋ ਕਵਿਤਾ ਹੋਗੀ
ਹੋ ਸ਼ਬਦੋਂ ਮੇਂ ਸੰਗੀਤ, ਤਭੀ ਤੋ...
ਯਦਿ ਆਪਾਤ ਸਥਿਤੀ ਮੇਂ ਵਿਮਾਨ ਕੋ ਪਾਨੀ ਪਰ ਉਤਰਨਾ ਪੜੇ ਤੋ ਉਸ ਸਥਿਤੀ ਮੇਂ ਆਪਕੀ ਜੀਵਨ ਰਕਸ਼ਾ ਕੇ ਲੀਏ ਪ੍ਰਤਯੇਕ ਸੀਟ ਕੇ ਨੀਚੇ ਏਕ ਲਾਈਫ਼ ਜੈਕੇਟ ਰਖੀ ਗਈ ਹੈ। ਆਪ ਜਾਣਤੇ ਹੀ ਹੈਂ ਕਿ ਪਾਨੀ ਜੀਵਨ ਦੇਤਾ ਹੈ ਤੋ ਜੀਵਨ ਲੇ ਭੀ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਯਦਪਿ ਆਪ ਲੋਗ ਟੇਮਸ ਕਾ ਪਾਨੀ ਪੀਤੇ ਰਹਤੇ ਹੈਂ ਫਿਰ ਭੀ ਭਾਰਤ ਮੇਂ ਗੰਗਾ ਜਲ ਮੇਂ ਜੋ ਬਾਤ ਹੈ ਵੋ ਟੇਮਸ ਕੇ ਪਾਨੀ ਮੇਂ ਕਹਾਂ! ਸੰਸਕ੍ਰਿਤੀਓਂ ਕਾ ਅੰਤਰ ਤੋ ਹਮ ਸਭੀ ਮਹਸੂਸ ਕਰਤੇ ਹੈਂ...:
ਬਾਜ਼ਾਰ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤੀ ਮੇਂ ਨਦੀਆਂ ਨਦੀਆਂ ਹੀ ਰਹ ਜਾਤੀ ਹੈਂ
ਬਨਤੀ ਹੈਂ ਵਿਯਾਪਾਰ ਕਾ ਮਾਧਯਮ, ਮਾਂ ਨਹੀਂ ਬਨ ਪਾਤੀ ਹੈਂ।
ਅਬ ਹਮ ਯੂਰੋਪ ਕੇ ਦਕਸ਼ਿਣੀ ਹਿੱਸੇ ਮੇਂ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਕਰ ਚੁਕੇ ਹੈਂ। ਇਸ ਸਮੇ ਵਿਮਾਨ ਕੀ ਉਂਚਾਈ ਹੈ 36000 ਫ਼ੁਟ ਔਰ ਬਾਹਰ ਕਾ ਤਾਪਮਾਨ ਹੈ ਸ਼ੂੰਨ ਸੇ 53 ਡਿਗ੍ਰੀ ਕਮ।
ਥੋੜੀ ਹੀ ਦੇਰ ਮੇਂ ਨਾਸ਼ਤਾ ਪੇਸ਼ ਕੀਆ ਜਾਏਗਾ। ਇਸੇ ਆਰਾਮ ਸੇ ਬੈਠਕਰ ਖਾਏਂ ਕਿਓਂਕਿ ਸ਼ਾਂਤੀਪੂਰਵਕ ਭੋਜਨ ਆਜਕਲ ਬਹੁਤ ਕਠਿਨਾਈ ਸੇ ਮਿਲ ਪਾ ਰਹਾ ਹੈ। ਯਹਾਂ ਵਹਾਂ ਸਭ ਤਰਫ ਆਂਤੰਕਵਾਦ ਕਾ ਜ਼ਹਰ ਫੈਲਾ ਹੁਆ ਹੈ। ਸਬਕੋ ਕੇਵਲ ਅਪਨੀ ਚਿੰਤਾ ਹੈ। ਕੋਈ ਭੀ ਆਦਮੀ ਸਚ ਨਹੀਂ ਬੋਲਨਾ ਚਾਹਤਾ...:
ਹਮ ਸਚ ਬੋਲਨੇ ਸੇ ਕਬ ਤਕ ਡਰੇਂਗੇ
ਸਚ ਨਹੀਂ ਬੋਲੇਂਗੇ ਤੋ ਯੂੰ ਹੀ ਮਰੇਂਗੇ
ਆਤੰਕਵਾਦ ਕਾ ਕੋਈ ਧਰਮ ਨਹੀਂ ਹੋਤਾ, ਕਿਆ ਯੇ ਸਚ ਹੈ
ਯੇ ਤੋ ਸੱਚਾਈ ਪਰ ਚੜਾਯਾ ਗਯਾ ਮਾਤ੍ਰ ਏਕ ਕਵਚ ਹੈ।
ਨਾਸ਼ਤੇ ਕੇ ਬਾਦ ਆਪ ਦੇਖੇਂਗੇ ਹਿੰਦੀ ਫਿਲਮ ਪਿਆਰ ਕੀ ਜੀਤ। ਪਿਆਰ ਸੇ ਹੀ ਯਹ ਸੰਸਾਰ ਸੁਹਾਨਾ ਹੈ। ਪਿਆਰ ਕੇ ਰਸ ਮੇਂ ਡੂਬਕਰ ਹੀ ਤੋ ਕਵੀ ਅਪਨੀ ਕਵਿਤਾ ਲਿਖਤਾ ਹੈ...:
ਕਿਸੀ ਕੋ ਪਿਆਰ ਹੈ ਕੁਦਰਤ ਕੇ ਹਰ ਨਜ਼ਾਰੇ ਸੇ
ਜ਼ਮੀਂ ਸੇ, ਚਾਂਦ ਸੇ, ਸੂਰਜ ਸੇ, ਹਰ ਸਿਤਾਰੇ ਸੇ
ਕਲਮ ਸੇ ਉਸਕੇ ਨਈ ਬਾਤ ਜਬ ਨਿਕਲਤੀ ਹੈ
ਮਚਲ ਕੇ ਮਿਲਤੀ ਹੈ ਹਰ ਮੌਜ ਤਬ ਕਿਨਾਰੇ ਸੇ।
ਪਿਆਰ ਕੋ ਹਮੇਸ਼ਾ ਜੀਤਨਾ ਹੀ ਹੋਗਾ। ਯਹੀ ਸੰਦੇਸ਼ ਹੈ ਇਸ ਫਿਲਮ ਕਾ। ਆਪ ਜਿਸਸੇ ਪਿਆਰ ਕਰਤੇ ਹੈਂ ਵਹ ਆਪਕੇ ਜੀਵਨ ਕਾ ਏਕ ਅਭਿੰਨ ਹਿੱਸਾ ਬਨ ਜਾਤਾ ਹੈ। ਆਪ ਹੰਸਤੇ ਹੈਂ ਤੋ ਉਸੀ ਕੇ ਲੀਏ ਔਰ ਆਂਸੂ ਬਹਾਤੇ ਹੈਂ ਤੋ ਉਸੀ ਕੇ ਲੀਏ। ਆਂਸੂ ਹਮੇਸ਼ਾ ਦੁੱਖ ਮੇਂ ਹੀ ਨਹੀਂ ਬਹਾਏ ਜਾਤੇ। ਕਭੀ-ਕਭੀ ਖੁਸ਼ੀ ਮੇਂ ਭੀ ਆਂਸੂ ਆ ਜਾਤੇ ਹੈਂ...:
ਆਂਖ ਕੇ ਆਂਸੂ ਮੇਂ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੈ ਖ਼ੁਸ਼ੀ ਯਾ ਫਿਰ ਹੈ ਗ਼ਮ
ਫ਼ਰਕ ਕਿਆ ਪੜਤਾ ਹੈ, ਹਰ ਆਂਸੂ ਕਾ ਕਾਰਣ ਆਪ ਹੈਂ।
ਆਦਮੀ ਕੋ ਅਪਨੋਂ ਸੇ ਹੀ ਨਹੀਂ ਪੂਰੀ ਆਦਮਜ਼ਾਤ ਸੇ ਪਿਆਰ ਹੋਗਾ ਤਭੀ ਯੇ ਦੁਨੀਆਂ ਖ਼ੂਬਸੂਰਤ ਔਰ ਜੀਵੰਤ ਬਨੇਗੀ। ਹਮ ਉਨ ਮਹਾਪੁਰਸ਼ੋਂ ਕੋ ਤੋ ਪੂਜਤੇ ਹੈਂ ਜੋ ਮਰ ਚੁਕੇ ਹੈਂ ਲੇਕਿਨ ਉਨ ਗ਼ਰੀਬੋਂ ਕੋ ਅਪਨਾ ਪਿਆਰ ਨਹੀਂ ਦੇਤੇ ਜੋ ਜ਼ਿੰਦਾ ਹੈਂ ਪਰ ਜੀਵੰਤ ਨਹੀਂ ਹੈਂ। ਐਸਾ ਤੋ ਨਹੀਂ ਹੋਨਾ ਚਾਹੀਏ। ਯੇ ਸਥਿਤੀ ਬਦਲਨੀ ਹੋਗੀ...:
ਯੂੰ ਮੁਰਦੋਂ ਕੋ ਸਜਦੇ, ਬਜਾਓਗੇ ਕਬ ਤਕ
ਜੋ ਹੈ ਪੂਜਨਾ, ਜਾਨਦਾਰੋਂ ਕੋ ਪੂਜੋ
ਤੁਮ੍ਹੇਂ ਅਪਨੇ ਘਰ ਪਰ ਹੀ ਮਿਲ ਜਾਏਂਗੇ ਵੋ
ਜੋ ਹਕਦਾਰ ਹੈਂ, ਉਨ ਬੇਚਾਰੋਂ ਕੋ ਪੂਜੋ।
ਪਿਆਰ ਮੇਂ ਕਈ ਬਾਰ ਐਸਾ ਭੀ ਹੋਤਾ ਹੈ ਕਿ ਆਪ ਕੇਵਲ ਤੜਪਕਰ ਰਹ ਜਾਏਂ ਔਰ ਆਪਕੀ ਵੋ ਆਪਕੋ ਨਿਗਾਹੋਂ ਸੇ ਹੀ ਕਤਲ ਕਰਕੇ ਚਲੀ ਜਾਏਂ। ਆਪ ਤੋ ਬਸ ਯਹੀ ਕਹਤੇ ਰਹ ਜਾਏਂਗੇ...:
ਸੀਨੇ ਮੇਂ ਜ਼ਖਮ ਹੈ ਮਗਰ ਟਪਕਾ ਨਹੀਂ ਲਹੂ
ਕੈਸੇ ਮਗਰ ਯੇ ਤੂਨੇ ਐ ਸੱਯਾਦ ਕੀਆ ਹੈ।
ਫਿਰ ਆਪਕੋ ਅਪਨਾ ਜੀਵਨ ਜੀਨੇ ਯੋਗਿਅ ਨਹੀਂ ਲਗੇਗਾ। ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਅਪਨੇ ਪਰ ਬੋਝ ਲਗਨੇ ਲਗੇਗੀ ਔਰ ਆਪ ਯਹ ਕਹਨੇ ਪਰ ਮਜਬੂਰ ਹੋ ਜਾਏਂਗੇ ਕਿ—
ਮੇਰੇ ਜੀਨੇ ਕੀ ਜੋ ਤੁਮ ਮੁਝਕੋ ਦੁਆ ਦੇਤੇ ਹੋ
ਫ਼ਾਸਲੇ ਲਹਰੋਂ ਕੇ ਸਾਹਿਲ ਸੇ ਬੜ੍ਹਾ ਦੇਤੇ ਹੋ।
ਆਪਕੋ ਲਗੇਗਾ ਕਿ ਯੇ ਦੁਨੀਆਂ ਆਪ ਕੋ ਸਮਝ ਨਹੀਂ ਪਾ ਰਹੀ। ਲੋਗ ਅਜੀਬ ਢੰਗ ਸੇ ਬਰਤਾਵ ਕਰੇਂਗੇ ਆਪਕੇ ਸਾਥ ਕਿਓਂਕਿ ਦੁਨੀਆਂਵਾਲੇ ਤੋ ਅਬ ਇਤਨੇ ਬਦਲ ਗਏ ਹੈਂ ਕਿ ਸਮਝ ਮੇਂ ਹੀ ਨਹੀਂ ਆਤੇ...:
ਪੜ੍ਹਨੇ ਸੇ ਜੋ ਸਮਝ ਨ ਆਏ, ਐਸੀ ਬਨੀ ਕਿਤਾਬ ਹੈਂ ਲੋਗ
ਇੱਜ਼ਤ ਜਿਸਸੇ ਨਹੀਂ ਝਲਕਤੀ, ਅਬ ਐਸਾ ਆਦਾਬ ਹੈਂ ਲੋਗ।
ਆਪਕੋ ਐਸਾ ਇਸ-ਲੀਏ ਭੀ ਲਗੇਗਾ ਕਿਓਂਕਿ ਆਪ ਤੋ ਪਿਆਰ ਮੇਂ ਆਪਨੀ ਸੁਧ-ਬੁਧ ਖੋ ਚੁਕੇ ਹੈਂ। ਜਿਸ-ਸੇ ਪਿਆਰ ਕਰਤੇ ਹੈਂ ਵੋ ਆਪਕੋ ਭਗਵਾਨ ਨਜ਼ਰ ਆਨੇ ਲਗਤਾ ਹੈ। ਉਸਕੀ ਆਵਾਜ਼...
ਤੇਰੀ ਆਵਾਜ਼ ਕੀ ਪਾਕੀਜ਼ਗੀ ਕਾ ਕਿਆ ਕਹਨਾ
ਜੈਸੇ ਮਸਜਿਦ ਸੇ ਸੁਬਹ ਕੀ ਆਜ਼ਾਨ ਆਈ ਹੋ।
ਕ੍ਰਿਪਯਾ ਧਿਆਨ ਦੀਜੀਏ। ਮੌਸਮ ਕੀ ਖ਼ਰਾਬੀ ਕੇ ਕਾਰਣ ਹਮਾਰਾ ਅਨੁਰੋਧ ਹੈ ਆਪ ਅਪਨੀ ਸੀਟ-ਬੈਲਟ ਬਾਂਧ ਲੇਂ ਔਰ ਕੁਰਸੀ ਸੀਧੀ ਕਰ ਲੇਂ। ਯਾਦ ਰਖੀਏ ਬਹੁਤ ਬਾਰ ਖ਼ਰਾਬ ਮੌਸਮ ਮੇਂ ਕੌਨ ਆਪਕੋ ਕਬ ਨੁਕਸਾਨ ਪਹੁੰਚਾ ਜਾਏ, ਇਸਕਾ ਪਤਾ ਹੀ ਨਹੀਂ ਚਲਤਾ—
ਜਗ ਸੋਚ ਰਹਾ ਥਾ ਕਿ ਹੈ ਵੋ ਮੇਰਾ ਤਲਬਗ਼ਾਰ
ਮੈਂ ਜਾਨਤਾ ਥਾ ਉਸਨੇ ਹੀ ਬਰਬਾਦ ਕੀਆ ਹੈ।
ਅਬ ਮੌਸਮ ਠੀਕ ਹੋ ਗਯਾ ਹੈ। ਆਪ ਸੀਟ-ਬੈਲਟ ਖੋਲ ਸਕਤੇ ਹੈਂ। ਥੋੜੀ ਹੀ ਦੇਰ ਮੇਂ ਡਿਯੂਟੀ-ਫ੍ਰੀ ਵਸਤੁਓਂ ਕੀ ਬਿਕ੍ਰੀ ਕੀ ਜਾਏਗੀ। ਇਨ ਵਸਤੁਓਂ ਮੇਂ ਕੁਛ ਖਾਸ ਕਿਸਮ ਕੇ ਚਮਚੇ ਭੀ ਹੈਂ। ਯੇ ਚਮਚੇ ਆਜਕਲ ਬਹੁਤ ਪ੍ਰਚਲਨ ਮੇਂ ਹੈਂ ਔਰ ਸਮਾਜ ਕੇ ਸਭੀ ਤਥਾਕਥਿਤ ਬੜੇ ਲੋਗੋਂ ਕੇ ਬੀਚ ਖ਼ੂਬ ਲੋਕਪ੍ਰਿਯ ਹੈਂ। ਹਰ ਬੜੇ ਆਦਮੀ ਕੇ ਕੁਛ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਚਮਚੇ ਹੋਤੇ ਹੈਂ ਜਿਨਕੀ ਅਦਾਏਂ ਭੀ ਨਿਰਾਲੀ ਹੋਤੀ ਹੈਂ। ਇਨਕੀ ਕੁਛ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਏਂ ਯੇ ਭੀ ਹੈਂ...:
ਚਮਚੋਂ ਕੀ ਹੋਤੀ ਨਿਸ਼ਾਨੀ ਯੇ ਖ਼ਾਸ,
ਕਿ ਹਰ ਚਮਚੇ ਕਾ ਏਕ ਹੋਤਾ ਹੈ ਬਾੱਸ।
ਸਦਾ ਮੁਸਕਰਾਤੇ ਕਰੇਂ ਯੇ ਸਲਾਮ,
ਕਰੇਂ ਗਰਵ ਜੋ ਬਾੱਸ ਹੋ ਹਮ-ਕਲਾਮ।
ਚਲੇਂ ਉਸਕੋ ਫ਼ਾੱਲੋ ਯੇ ਕਰਤੇ ਹੁਏ,
ਗੋ ਡਰ-ਡਰ ਕੇ ਫਿਰ ਭੀ ਅਕੜਤੇ ਹੁਏ।
ਮਿਲੇਂ ਬਾੱਸ ਗਰ ਏਕ ਸੇ ਇਕ ਬੜੇ,
ਤੋ ਚਮਚੋਂ ਕੀ ਕੀਮਤ ਫਟਾਫਟ ਚੜ੍ਹੇ।
ਅਬ ਆਪ ਥੋੜੀ ਦੇਰ ਵਿਸ਼ਰਾਮ ਕਰ ਸਕਤੇ ਹੈਂ। ਹਮ ਖਿੜਕੀਆਂ ਬੰਦ ਕਰ ਰਹੇ ਹੈਂ ਜਿਸਸੇ ਬਾਹਰ ਕੀ ਧੂਪ ਅੰਦਰ ਨ ਆ ਸਕੇ। ਜੋ ਯਾਤ੍ਰੀ ਵਿਮਾਨ ਮੇਂ ਸੋ ਨਹੀਂ ਸਕਤੇ ਵੇ ਹੱਥੇ ਮੇਂ ਲਗੇ ਪੇਨਲ ਸੇ ਈਅਰ-ਫ਼ੋਨ ਲਗਾਕਰ ਸੰਗੀਤ ਕਾ ਆਨੰਦ ਲੇਂ ਕਿਓਂਕਿ ਏਕ ਯਾਤ੍ਰੀ ਨੇ ਅਭੀ-ਅਭੀ ਹਮੇਂ ਬਤਾਯਾ ਹੈ ਕਿ...:
ਡਰਾ-ਡਰਾ ਸਾ ਮੈਂ ਰਾਤੋਂ ਕੋ ਜਾਗ ਜਾਤਾ ਹੂੰ,
ਨੀਂਦ ਆਤੀ ਹੈ ਮਗਰ ਸੋ ਨਹੀਂ ਮੈਂ ਪਾਤਾ ਹੂੰ।
ਜਬਕਿ ਏਕ ਦੂਸਰੇ ਯਾਤ੍ਰੀ ਕੋ ਵਾਤਾਵਰਣ ਹੀ ਕੁਛ ਡਰਾਵਨਾ ਲਗਤਾ ਹੈ ਔਰ ਵੋ ਇਸਲੀਏ ਨਹੀਂ ਸੋ ਪਾਤਾ ਕਿ ਏਕ ਅਜੀਬ-ਸੀ ਖਾਮੋਸ਼ੀ ਚਾਰੋਂ ਅੋਰ ਫੈਲੀ ਹੁਈ ਹੈ...:
ਮਸਜਿਦੇਂ ਖ਼ਾਮੋਸ਼ ਹੈਂ, ਮੰਦਿਰ ਸਭੀ ਚੁਪਚਾਪ ਹੈਂ
ਕੁਛ ਡਰੇ ਸੇ ਵੋ ਭੀ ਹੈਂ, ਔ ਸਹਮੇ ਸਹਮੇ ਆਪ ਹੈਂ।
ਵਕਤ ਹੈ ਤਿਓਹਾਰ ਕਾ, ਗਲੀਆਂ ਮਗਰ ਸੁਨਸਾਨ ਹੈਂ
ਧਰਮ ਔਰ ਜਾਤਿ ਕੇ ਝਗੜੇ, ਹੋ ਰਹੇ ਅਬ ਪਾਪ ਹੈਂ।
ਕ੍ਰਿਪਯਾ ਧਿਆਨ ਦੀਜੀਏ। ਹਮ ਦਿੱਲੀ ਕੇ ਇੰਦਰਾ ਗਾਂਧੀ ਅੰਤਰ-ਰਾਸ਼ਟ੍ਰੀਅ ਵਿਮਾਨਤਲ ਪਰ ਉਤਰਨੇ ਹੀ ਵਾਲੇ ਹੈਂ। ਅਪਨੀ ਸੀਟ-ਬੈਲਟ ਬਾਂਧ ਲੇਂ ਔਰ ਕੁਰਸੀ ਕੀ ਪੀਠ ਸੀਧੀ ਕਰ ਲੇਂ। ਆਸ਼ਾ ਹੈ ਆਪਨੇ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਹਿੰਦੀ ਲਿਟਰੇਚਰ (ਬੀ.ਐਚ.ਐਲ.) ਕੀ ਇਸ ਉੜਾਨ ਕਾ ਆਨੰਦ ਉਠਾਯਾ ਹੋਗਾ। ਹਮ ਆਪਕੋ ਯਹ ਬਤਾ ਦੇਂ ਕਿ ਯਹ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਉੜਾਨ ਲੰਦਨ ਮੇਂ ਰਹ ਰਹੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਸਾਹਿਤਕਾਰ ਸ਼੍ਰੀ ਤੇਜੇਂਦਰ ਸ਼ਰਮਾ ਕੇ ਸੌਜਨਯ ਸੇ ਆਯੋਜਿਤ ਕੀ ਗਈ। ਆਪ ਸਭੀ ਸੇ ਅਨੁਰੋਧ ਹੈ ਕਿ ਹਮਾਰੀ ਸਭੀ ਉੜਾਨੋਂ ਕੋ ਅਪਨਾ ਸਮਰਥਨ ਔਰ ਸਹਿਯੋਗ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰੇਂ।
ਜਯ ਹਿੰਦ। ਜਯ ਹਿੰਦ।
--- --- ---
21 ਅਕਤੂਬਰ 2006
ਹਿੰਦੀ ੲਵੰ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤਿ ਅਧਿਕਾਰੀ
ਭਾਰਤੀਯ ਉੱਚਾਯੋਗ, ਲੰਦਨ
ਜਬ ਆਜ ਕੀ ਕਵਿਤਾ ਪਰ ਨਿਗਾਹ ਡਾਲਤਾ ਹੂੰ ਤੋ ਸਮਝ ਨਹੀਂ ਪਾਤਾ ਕਿ ਗਦ ਔਰ ਪਦ ਮੇਂ ਅੰਤਰ ਕਿਆ ਹੈ! ਕਿਸੀ ਭੀ ਰਚਨਾ ਕੋ ਕਵਿਤਾ ਕਿਓਂ ਕਹਾ ਜਾਤਾ ਹੈ? ਏਕ ਪ੍ਰਸ਼ਨ ਯਹ ਭੀ ਪਰੇਸ਼ਾਨ ਕਰਤਾ ਹੈ ਕਿ ਐਸੀ ਕਵਿਤਾ ਕੋ ਪੁਰਸਕਾਰ ੲਵੰ ਸੱਮਾਨ ਕੈਸੇ ਮਿਲ ਜਾਤੇ ਹੈਂ! ਕਵਿਤਾ ਜਬ ਸੇ ਬਾਏਂ ਹਾਥ ਸੇ ਲਿਖੀ ਜਾਨੇ ਲਗੀ ਹੈ ਕਵਿਤਾ ਮੇਂ ਕੇਵਲ ਏਕ ਹੀ ਥੀਮ ਸੁਨਾਈ ਦੇਤਾ ਹੈ—ਆਕ੍ਰੋਸ਼, ਵਿਵਸਥਾ ਵਿਰੋਧ, ਨਾਰਾਜ਼ਗੀ—ਬਸ ਯਹੀ ਸਬ ਮਿਲਕਰ ਕਵਿਤਾ ਬਨਾ ਦੇਤੇ ਹੈਂ।
ਨੌ ਰਸੋਂ ਮੇਂ ਸੇ ਆਠ ਤੋ ਗ਼ਾਇਬ ਹੋ ਗਏ ਲਗਤੇ ਹੈਂ। ਆਜ ਕਿਸੀ ਕੋ ਸ਼ਿੰਗਾਰ ਰਸ, ਪ੍ਰਕ੍ਰਿਤੀ, ਦੇਸ਼-ਪ੍ਰੇਮ, ਖ਼ੁਸ਼ੀਆਂ, ਰਿਤੂਏਂ ਆਦਿ ਕਵਿਤਾ ਲਿਖਨੇ ਕੀ ਪ੍ਰੇਰਣਾ ਨਹੀਂ ਦੇਤੇ। ਅ-ਤੁਕਾਂਤ ਕਵਿਤਾ ਕੇ ਨਾਮ ਪਰ ਬੇਤੁਕੀ ਕਵਿਤਾ ਰਚੀ ਜਾਤੀ ਹੈ ਔਰ ਅਪੇਕਸ਼ਾ ਕੀ ਜਾਤੀ ਹੈ ਕਿ ਪਾਠਕ ਉਸ ਕਵਿਤਾ ਕੋ ਪਸੰਦ ਭੀ ਕਰੇ। ਗੀਤ ਵਿਧਾ ਕੀ ਤੋ ਮੌਤ ਹੀ ਹੋ ਗਈ ਹੈ।
ਏਕ ਮਜ਼ੇਦਾਰ ਵਾਕਿਆ ਹੈ ਕਿ ਭਾਰਤ ਕੇ ਕੁਛ ਪ੍ਰਤਿਸ਼ਠਿਤ ਕਵੀ ਯੂ.ਕੇ. ਹਿੰਦੀ ਸਮਿਤੀ ਦੁਆਰਾ ਕਵੀ ਸੰਮੇਲਨੋਂ ਕੇ ਲੀਏ ਲੰਦਨ ਬੁਲਾਏ ਗਏ। ਕਿਓਂਕਿ ਲੰਦਨ ਆਨਾ ਥਾ ਇਸ ਲੀਏ ਕਵੀਗਨੋਂ ਨੇ ਬਿਨਾ ਪੂਛੇ ਅਪਨੀ ਪੂਰੀ ਤਾਕਤ ਅਪਨੇ ਆਪਕੋ ਆਈ.ਸੀ.ਸੀ.ਆਰ. ਦੁਆਰਾ ਨਾਮਜ਼ਦ ਕਰਵਾਨੇ ਮੇਂ ਲਗਵਾ ਦੀ। ਲੇਕਿਨ ਲੰਦਨ ਆਕਰ ਨਾਕ-ਭੌਂ ਸਿਕੋੜਨੇ ਲਗੇ ਕਿ ਹਮ ਮੰਚੀਯ ਕਵੀ ਨਹੀਂ ਹੈਂ। ਉਨਹੋਂ ਨੇ ਅਪਨੀ ਗਦ ਨੁਮਾ ਬੋਰ ਕਵੀਤਾਏਂ ਸੁਨਾ-ਸੁਨਾਕਰ ਜਨਤਾ ਕੋ ਸੁਲਾ ਦੀਆ। ਜਿਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਭਾਰਤ ਕੇ ਪਾਠਕੋਂ ਕੋ ਕਵਿਤਾ ਸੇ ਦੂਰ ਭਗਾਯਾ ਹੈ, ਠੀਕ ਉਸੀ ਪ੍ਰਕਾਰ ਯੂ.ਕੇ. ਕੇ ਸ਼ਰੋਤਾਓਂ ਕੋ ਭੀ ਇਤਨਾ ਬੋਰ ਕੀਆ ਕਿ ਕਵੀ ਸੰਮੇਲਨ ਸਮਾਪਤ ਹੋਤੇ-ਹੋਤੇ ਹਾਲ ਲਗਭਗ ਖਾਲੀ ਹੀ ਦਿਖਾਈ ਦੇ ਰਹਾ ਥਾ।
ਏਕ ਕਵੀ ਨੇ ਤੋ ਹਦ ਹੀ ਕਰ ਦੀ। ਜਬ ਉਰਦੂ ਕੀ ਏਕ ਸੰਸਥਾ ਨੇ ਇਨ ਕਵੀਓਂ ਕੋ ਏਕ ਰਾਤ ਡਿਨਰ ਕੇ ਲੀਏ ਆਮੰਤ੍ਰਿਤ ਕੀਆ ਤੋ ਇਨਸੇ ਕਵਿਤਾ ਸੁਨਾਨੇ ਕੀ ਫ਼ਰਮਾਇਸ਼ ਕੀ ਗਈ। ਇਸ ਸਾਹਿਤਯ ਅਕਾਦਮੀ ਪੁਰਸਕਾਰ ਵਿਜੇਤਾ ਕਵੀ ਨੇ ਮੰਚ ਪਰ ਆਕਰ ਕਹਾ ਕਿ ਵੇ ਅਪਨੀ ਡਾਯਰੀ ਲਾਨਾ ਭੂਲ ਗਏ ਹੈਂ ਇਸ ਲੀਏ ਅਪਨੀ ਕਵਿਤਾ ਨਹੀਂ ਸੁਨਾ ਸਕਤੇ ਕਿਓਂਕਿ ਉਨ੍ਹੇਂ ਅਪਨੀ ਕਵੀਤਾਏਂ ਯਾਦ ਨਹੀਂ ਹੋਤੀਂ। ਯਹਾਂ ਤਕ ਭੀ ਠੀਕ ਥਾ, ਵੇ ਆਗੇ ਬੋਲੇ ਕਿ ਵੇ ਫ਼ੈਜ਼ ਕੀ ਏਕ ਨਜ਼ਮ ਸੁਨਾਨਾ ਚਾਹੇਂਗੇ ਜੋ ਕਿ ਉਨ੍ਹੇਂ ਯਾਦ ਹੈ। ਸਮਝ ਨਹੀਂ ਆਤਾ ਕਿ ਐਸੀ ਕਵਿਤਾ ਕਿਸ ਕਾਮ ਕੀ ਜੋ ਕਿ ਕਵੀ ਕੋ ਸਵਯੰ ਯਾਦ ਨ ਹੋ ਸਕੇ। ਇਸ ਸਥਿਤੀ ਨੇ ਕੁਝ ਪੰਕਤੀਆਂ ਲਿਖਵਾ ਦੀਂ...:
ਜਬ ਗਦ ਪਦ ਮੇਂ ਅੰਤਰ ਨਹੀਂ ਦਿਖਾਈ ਦੇ,
ਕਵਿਤਾ ਕੇ ਨਾਮ ਪਰ ਚੁਟਕੁਲਾ ਹਮੇਂ ਸੁਨਾਈ ਦੇ,
ਜਬ ਰਚਨਾ ਹੋ ਰਸਹੀਨ, ਤੋ ਫਿਰ ਕਿਆ ਕਵਿਤਾ ਹੋਗੀ!
ਹੋ ਸ਼ਬਦੋਂ ਮੇਂ ਸੰਗੀਤ, ਤਭੀ ਤੋ ਕਵਿਤਾ ਹੋਗੀ।
ਚੁਟਕਲੇ ਦੋ ਪ੍ਰਕਾਰ ਕੇ ਹੋ ਸਕਤੇ ਹੈਂ—ਏਕ, ਜੋ ਸੁਰੇਂਦਰ ਸ਼ਰਮਾ ਜੈਸੇ ਕਵੀ ਸੁਨਾਤੇ ਹੈਂ ਔਰ ਦੂਸਰੇ ਵੋ ਕਵੀ ਸੁਨਾਤੇ ਹੈਂ ਜੋ ਕੇਵਲ ਅਪਨਾ ਸਤਯ ਖੋਜਤੇ ਰਹਤੇ ਹੈਂ। ਉਨਕੇ ਯਹਾਂ ਗਦ ਔਰ ਪਦ ਕੇ ਸ਼ਬਦੋਂ ਯਾ ਵਾਕਯ ਵਿਨਯਾਸ ਮੇਂ ਕੋਈ ਅੰਤਰ ਨਹੀਂ ਹੋਤਾ। ਵੇ ਪਾਠਕ ਸੇ ਸੰਵਾਦ ਨਹੀਂ ਕਰਨਾ ਚਾਹਤੇ। ਮੇਰੀ ਕਵਿਤਾ ਅਪਨੇ ਪਾਠਕ ਸੇ ਸੰਵਾਦ ਹੈ।
ਮੈਂ ਕਵਿਤਾ ਸਾਯਾਸ (ਮਿਥ ਕੇ) ਨਹੀਂ ਲਿਖ ਸਕਤਾ। ਜਬ ਕਭੀ ਸਾਯਾਸ ਲਿਖਨਾ ਹੋਤਾ ਹੈ ਤੋ ਗਦ ਲਿਖਤਾ ਹੂੰ। ਪੇਸ਼ੇ ਸੇ ਟ੍ਰੇਨ ਡ੍ਰਾਇਵਰ ਹੂੰ। ਕਭੀ-ਕਭੀ ਤੋ ਸ਼ੇ'ਰ ਲਿਖਨੇ ਕੀ ਇਤਨੀ ਤਲਬ ਉਠਤੀ ਹੈ ਕਿ ਕਿਸੀ ਸਟੇਸ਼ਨ ਪਰ ਯਦਿ ਗਾਡੀ ਪਾਂਚ ਮਿੰਟ ਕੇ ਲੀਏ ਭੀ ਰੁਕਤੀ ਹੈ ਤੋ ਮੈਂ ਰਫ਼ ਕਾਗਜ਼ ਪਰ ਅਪਨੇ ਖ਼ਿਆਲ ਉਤਾਰ ਲੇਤਾ ਹੂੰ। ਕਵਿਤਾ ਏਕ ਬੁਖ਼ਾਰ ਕੀ ਤਰਹ ਉਤਰਤੀ ਹੈ, ਉਸੇ ਰੋਕਨਾ ਸੰਭਵ ਨਹੀਂ। ਮੇਰੀ ਪ੍ਰਿਯ ਵਿਧਾ ਗਜ਼ਲ ਹੈ, ਜਹਾਂ ਦੋ ਪੰਕਤੀਓਂ ਮੇਂ ਬੜੀ ਬਾਤ ਕਹੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਨਿਦਾ ਫ਼ਾਜ਼ਲੀ ਕੀ ਦੋ ਪੰਕਤੀਓਂ ਪਰ ਪੂਰੀ ਕਿਤਾਬ ਲਿਖੀ ਜਾ ਸਕਤੀ ਹੈ—
ਘਰ ਸੇ ਮਸਜਿਦ ਹੈ ਬਹੁਤ ਦੂਰ, ਚਲੋ ਯੂੰ ਕਰ ਲੇਂ
ਕਿਸੀ ਰੋਤੇ ਹੁਏ ਬੱਚੇ ਕੋ ਹੰਸਾਯਾ ਜਾਏ।
ਮੇਰੇ ਭੀਤਰ ਕਾ ਕਵੀ/ਲੇਖਕ ਅਪਨੇ ਆਸਪਾਸ ਕੇ ਘਟਨਾਕ੍ਰਮ ਸੇ ਜੁੜਾ ਰਹਤਾ ਹੈ। ਮੇਰੇ ਲੀਏ ਇੰਗਲੈਂਡ ਅਬ ਵਿਦੇਸ਼ ਨਹੀਂ ਹੈ—ਘਰ ਹੈ ਮੇਰਾ। ਵਹਾਂ ਜੋ ਕੁਛ ਘਟਤਾ ਹੈ ਮੁਝੇ ਉਤਨਾ ਹੀ ਆਂਦੋਲਿਤ (ਡੋਵਾਂਡੋਲ) ਕਰਤਾ ਹੈ ਜਿਤਨਾ ਕਿ ਭਾਰਤ ਕਾ ਘਟਨਾਕ੍ਰਮ। ਆਤੰਕਵਾਦ ਚਾਹੇ ਕਸ਼ਮੀਰ ਮੇਂ ਹੋ, ਦਿੱਲੀ ਮੇਂ ਹੋ ਯਾ ਫਿਰ ਲੰਦਨ ਮੇਂ, ਮੇਰੇ ਮਨ ਪਰ ਉਸਕੇ ਨਿਸ਼ਾਨ ਏਕ-ਸੇ ਬਨਤੇ ਹੈਂ। ਮੈਂ ਸ਼ੈਰੀ ਬਲੇਯਰ, ਟੋਨੀ ਬਲੇਯਰ ਯਾ ਡੇਵਿਡ ਬਲੰਕੇਟ ਪਰ ਵਿਅੰਗ ਰਚਨੇ ਮੇਂ ਗੁਰੇਜ਼ ਨਹੀਂ ਕਰਤਾ। ਇੰਗਲੈਂਡ ਕਾ ਪਤਝੜ ਦੁਨੀਆਂ ਕੀ ਸਬਸੇ ਰੰਗੀਨ ਰਿਤੁ ਹੈ। ਮੈਂ ਇਸ ਰਿਤੁ ਸੇ ਅਛੂਤਾ ਨਹੀਂ ਰਹ ਪਾਤਾ। ਮੇਰੇ ਸ਼ਹਰ ਹੈਰੋ ਮੇਂ ਜੋ ਬਦਲਾਵ ਆਤੇ ਹੈਂ, ਮੁਝੇ ਝਕਝੋਰਤੇ ਹੈਂ। ਜਹਾਂ ਅਨਯ ਹਿੰਦੀ ਪ੍ਰਵਾਸੀ ਲੇਖਕ ਭਾਰਤ ਕੀ ਓਰ ਦੇਖਕਰ ਨਾੱਸਟੇਲਜਿਕ ਹੋ ਜਾਤੇ ਹੈਂ ਮੈਂ ਸੋਚਤਾ ਹੂੰ ਕਿ ਮੇਰਾ ਪ੍ਰਵਾਸੀ ਦੇਸ਼ ਮੁਝੇ ਕਿਆ ਕਹ ਰਹਾ ਹੈ। ਟੇਮਸ ਕੇ ਆਸਪਾਸ ਕਾ ਆਰਥਿਕ ਮਾਹੌਲ ਗੰਗਾ ਕੇ ਅਲੌਕਿਕ ਮਹਤੱਵ ਸੇ ਉਸਕੀ ਸੀਧੀ ਤੁਲਨਾ ਕਰਵਾਤਾ ਹੈ। ਮਨ ਆਂਦੋਲਿਤ ਹੋਤਾ ਹੈ, ਔਰ ਯਹੀ ਹੈ ਵੋ ਭਾਵਨਾ ਜੋ ਮੁਝ ਸੇ ਕਵਿਤਾ ਲਿਖਵਾਤੀ ਹੈ।
ਕੁਛ ਕਵੀਤਾਏਂ ਮੇਰੇ ਲੀਏ ਭੀ ਬਹੁਤ ਨਿਜੀ ਹੋਤੀ ਹੈਂ ਲੇਕਿਨ ਪ੍ਰਯਾਸ ਯਹੀ ਹੋਤਾ ਹੈ ਕਿ ਜੋ ਮੇਰਾ ਨਿਜੀ ਹੈ, ਵੋ ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਲਿਖਾ ਜਾਏ ਕਿ ਸਬਕਾ ਹੋ ਜਾਏ। ਯਦਿ ਮੈਂ ਕਹੂੰ ਕਿ ਗਜ਼ਲ ਲਿਖਨੇ ਕੀ ਪ੍ਰੇਰਣਾ ਵਿਰਾਸਤ ਮੇਂ ਮੁਝੇ ਅਪਨੇ ਸਵਰਗੀਅ ਪਿਤਾ ਸ਼੍ਰੀ ਨੰਦ ਗੋਪਾਲ ਮੋਹਲਾ 'ਨਾਗਮਣਿ' ਸੇ ਮਿਲੀ ਔਰ ਉਸ ਕਲਾ ਕੋ ਨਿਖਾਰਾ ਕਾੱਵੇਂਟਰੀ ਕੇ ਸ਼੍ਰੀ ਪ੍ਰਾਣ ਸ਼ਰਮਾ ਨੇ, ਤੋ ਯੇ ਕੋਈ ਅਤਿਸ਼ਯੋਕਤੀ (ਅੱਤ-ਕਥਨੀ) ਨਹੀਂ ਹੋਗੀ। ਵੇ ਮੇਰੀ ਰਚਨਾਓਂ ਕੋ ਪੜ੍ਹਤੇ ਹੈਂ, ਉਨ੍ਹੇਂ ਸੰਵਾਰਤੇ ਹੈਂ ਔਰ ਮੁਝੇ ਗਜ਼ਲ ਕੀ ਬਾਰੀਕੀਆਂ ਸਮਝਾਤੇ ਹੈਂ। ਵੈਸੇ ਮੇਰੇ ਮਿਤ੍ਰ ਅਨਿਲ ਸ਼ਰਮਾ ਸਮੇ-ਸਮੇ ਪਰ ਮੁਝੇ ਸਮਝਾਤੇ ਰਹੇ ਹੈਂ ਕਿ ਮੁਝੇ ਕਵਿਤਾ ਕੀ ਸਮਝ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਭਾਈ ਪਦਮੇਸ਼ ਗੁਪਤ ਕੋ ਭੀ ਮੇਰੀ ਗਜ਼ਲੋਂ ੲਵੰ ਕਵੀਤਾਓਂ ਕੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਮੇਰੀ ਕਹਾਨੀਆਂ ਕਹੀਂ ਅਧਿਕ ਪਸੰਦ ਆਤੀ ਹੈਂ। ਲੇਕਿਨ ਮੈਂ ਉਨ ਦੋਨੋਂ ਕੀ ਬਾਤ ਨਹੀਂ ਮਾਨ ਪਾਯਾ ਹੂੰ। ਆਖਿਰ ਏਕ ਸੱਚੇ ਕਵੀ ਕੀ ਯੇ ਭੀ ਤੋ ਨਿਸ਼ਾਨੀ ਹੋਤੀ ਹੈ ਨਾ!
ਮੈਂ ਭਾਰਤ ਕੇ ਤਥਾਕਥਿਤ ਮਹਾਨ ਕਵੀਓਂ ਕੀ ਕਵੀਤਾਏਂ ਪੜ੍ਹਤਾ ਹੂੰ ਤੋ ਕੇਵਲ ਇਸ ਲੀਏ ਕਿ ਸਮਝ ਪਾਊਂ ਕਿ ਮੁਝੇ ਕਿਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਕੀ ਕਵਿਤਾ ਨਹੀਂ ਲਿਖਨੀ ਹੈ। ਮੈਂ ਅਪਨੇ ਆਪ ਕੋ ਗਜ਼ਲਕਾਰੋਂ ਕੇ ਨਜ਼ਦੀਕ ਪਾਤਾ ਹੂੰ। ਰਾਜੇਸ਼ ਰੇੱਡੀ, ਸੂਰਯਭਾਨੁ ਗੁਪਤ, ਹਸਤੀਮਲ ਹਸਤੀ, ਗਿਆਨ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਵਿਵੇਕ ਆਦਿ ਕੀ ਗਜ਼ਲੇਂ ਮੁਝੇ ਕਿਸੀ ਭੀ ਪ੍ਰਤਿਸ਼ਠਿਤ, ਪੁਰਸਕ੍ਰਿਤ ਔਰ ਸੱਮਾਨਿਤ ਤਥਾਕਥਿਤ ਕਵੀ ਸੇ ਬੇਹਤਰ ਲਗਤੀ ਹੈਂ। ਮੇਰੇ ਲੀਏ ਕਵਿਤਾ ਕੇਵਲ ਵਿਚਾਰ ਮਾਤ੍ਰ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਕਵਿਤਾ ਮੇਂ ਅਭੀਵਿਅਕਤੀ ਬਹੁਤ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਹੈ। ਕਵਿਤਾ ਕੋ ਦਿਮਗ ਸੇ ਕਹੀਂ ਅਧਿਕ ਮੈਂ ਦਿਲ ਕੇ ਕਰੀਬ ਮਾਨਤਾ ਹੂੰ। ਕਵਿਤਾ ਜਬ ਤਕ ਦਿਲ ਕੋ ਨ ਛੂ ਜਾਏ, ਤਬ ਤਕ ਯਹ ਕੇਵਲ ਇੰਟੇਲੇਕਚੁਅਲ ਅੱਯਾਸ਼ੀ ਹੈ। ਮੈਂ ਬਹੁਤ ਸੇ ਫ਼ਿਲਮੀ ਨਗ਼ਮੋਂ ਔਰ ਗਜ਼ਲੋਂ ਕੋ ਆਜ ਕੀ ਕਵਿਤਾ ਸੇ ਕਹੀਂ ਬੇਹਤਰ ਮਾਨਤਾ ਹੂੰ ਕਿਓਂਕਿ ਵੇ ਕਵਿਤਾ ਕੀ ਸੀਧੀ-ਸਾਦੀ ਕਸੌਟੀ ਪਰ ਖਰੇ ਉਤਰਤੇ ਹੈਂ।
—ਤੇਜੇਂਦਰ ਸ਼ਰਮਾ
ਸੰਪਰਕ :-
Tejender Sharma, 27 Romilly Drive, Watford, Carpenders Park, WD19 5EN , (Hertfordshire), United Kingdom.
Mob.: 00447400313433.
--- --- ---
ਟੇਮਸ ਕੇ ਤਟ ਸੇ...
=============================
ਕਿਨਾਰਾ ਟੇਮਸ ਕਾ ਹਰ ਬਾਰ ਯਹੀ ਕਹਤਾ ਹੈ
ਯੇ ਮੇਰੇ ਆਂਸੂ ਹੈਂ ਜੋ ਪਾਨੀ ਯਹਾਂ ਬਹਤਾ ਹੈ।
ਮੁਝੇ ਬੇਗਾਨਾ ਹੀ ਸਮਝੇ, ਨ ਕਭੀ ਪਿਆਰ ਕਰੇ
ਵੈਸੇ ਹਰ ਦੇਸ਼ ਕਾ ਬਾਸ਼ਿੰਦਾ ਯਹਾਂ ਰਹਤਾ ਹੈ।
=============================
ਪੁਸਤਕ ਕੇ ਇਸ ਚਰਣ ਮੇਂ ਤੇਜੇਂਦਰ ਭਾਈ ਨੇ ਅਪਣੀ 12. ਕ੍ਰਿਤਿਓਂ ਕੋ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਆ ਹੈ ਆਈਏ ਔਰ ਦੇਖੀਏ ਭਲਾ ਕਿਆ ਕਹਤੇ ਹੈਂ…
01.ਟੇਮਸ ਕਾ ਪਾਨੀ...
02. ਯੇ ਘਰ ਤੁਮ੍ਹਾਰਾ ਹੈ ਇਸਕੋ ਨਾ ਕਹੋ ਬੇਗਾਨਾ...
03. ਡਰੇ, ਸਹਮੇ, ਬੇਜਾਨ ਚੇਹਰੇ...
04. ਯੇ ਅਚਾਨਕ ਇਸੇ ਹੁਆ ਕਿਆ ਹੈ ?
05. ਕਿ ਅਪਨੇ ਸ਼ਹਰ ਮੇਂ, ਅਪਨਾ ਨਹੀਂ ਠਿਕਾਨਾ ਹੈ...
06. ਕਿਆ ਪਤਝੜ ਆਯਾ ਹੈ ?
07. ਲੰਦਨ ਮੇਂ ਬਰਸਾਤ...
08. ਨਹੀਂ ਹੈ ਕੋਈ ਸ਼ਾਨ...
09. ਮੇਰੇ ਪਾਸਪੋਰਟ ਕਾ ਰੰਗ...
10. ਦੋਹਰਾ ਨਾਗਰਿਕ...
11. ਸੋ ਨਹੀਂ ਮੈਂ ਪਾਤਾ ਹੂੰ...
12. ਐ ਇਸ ਦੇਸ਼ ਕੇ ਬਨਨੇ ਵਾਲੇ ਭਵਿਸ਼ਯ
--- --- ---
ਟੇਮਸ ਕਾ ਪਾਨੀ, ਨਹੀਂ ਹੈ ਸਵਰਗ ਕਾ ਦੁਆਰ
ਯਹਾਂ ਲਗਾ ਹੈ, ਇਕ ਵਿਚਿਤ੍ਰ ਮਾਯਾ ਬਾਜ਼ਾਰ !
ਪਾਨੀ ਹੈ ਮਟਿਯਾਯਾ, ਗੋਰੇ ਹੈਂ ਲੋਗੋਂ ਕੇ ਤਨ
ਮਾਯਾ ਕੇ ਮਕੜਜਾਲ ਮੇਂ, ਨਹੀਂ ਦਿਖਾਈ ਦੇਤਾ ਮਨ !
ਟੇਮਸ ਕਹਾਂ ਸੇ ਆਤੀ ਹੈ, ਕਹਾਂ ਚਲੀ ਜਾਤੀ ਹੈ
ਐਸੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ ਹਮਾਰੇ ਮਨ ਮੇਂ ਨਹੀਂ ਜਗਾ ਪਾਤੀ ਹੈ !
ਟੇਮਸ ਬਸ ਹੈ !...ਟੇਮਸ ਅਪਨੀ ਜਗਹ ਬਰਕਰਾਰ ਹੈ !
ਕਹਨੇ ਕੋ ਉਸਕੇ ਆਸਪਾਸ ਕਲਾ ਔਰ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤੀ ਕਾ ਸੰਸਾਰ ਹੈ !
ਟੇਮਸ ਕਭੀ ਖਾੜੀ ਹੈ ਤੋ ਕਭੀ ਸਾਗਰ ਹੈ
ਉਸਕੇ ਪ੍ਰਤੀ ਲੋਗੋਂ ਕੇ ਮਨ ਮੇਂ, ਨ ਸ਼ਰਧਾ ਹੈ ਨ ਆਦਰ ਹੈ !
ਬਾਜ਼ਾਰ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤੀ ਮੇਂ ਨਦੀਆਂ, ਨਦੀਆਂ ਹੀ ਰਹਿ ਜਾਤੀ ਹੈਂ
ਬਨਤੀ ਹੈਂ ਵਿਯਾਪਾਰ ਕਾ ਮਾਧਯਮ, ਮਾਂ ਨਹੀਂ ਬਨ ਪਾਤੀ ਹੈਂ !
ਟੇਮਸ ਦਸਕੋਂ, ਸ਼ਤਾਬਦੀਓਂ ਤਕ ਕਰਤੀ ਹੈ ਗੰਗਾ ਪਰ ਰਾਜ
ਫਿਰ ਸਿਕੁੜ ਜਾਤੀ ਹੈ, ਢੂੰਢਤੀ ਰਹਿ ਜਾਤੀ ਹੈ ਅਪਨਾ ਤਾਜ !
ਟੇਮਸ ਦੌਲਤ ਹੈ, ਪ੍ਰੇਮ ਹੈ ਗੰਗਾ; ਟੇਮਸ ਐਸ਼ਵਰਯ ਹੈ ਭਾਵਨਾ ਗੰਗਾ
ਟੇਮਸ ਜੀਵਨ ਕਾ ਪ੍ਰਮਾਦ ਹੈ, ਮੋਕਸ਼ ਕੀ ਕਾਮਨਾ ਹੈ ਗੰਗਾ ।
ਜੀ ਲਗਾਨੇ ਕੇ ਕਈ ਸਾਧਨ ਹੈਂ ਟੇਮਸ ਨਦੀ ਕੇ ਆਸਪਾਸ
ਗੰਗਾ ਮੈਯਾ ਮੇਂ ਜੀ ਲਗਾਤਾ ਹੈ, ਹਮਾਰਾ ਅਪਨਾ ਵਿਸ਼ਵਾਸ !
--- --- ---
ਜੋ ਤੁਮ ਨ ਮਾਨੋ ਮੁਝੇ ਅਪਨਾ, ਹਕ ਤੁਮ੍ਹਾਰਾ ਹੈ
ਯਹਾਂ ਜੋ ਆ ਗਿਆ ਇਕ ਬਾਰ, ਬਸ ਹਮਾਰਾ ਹੈ ।
ਕਹਾਂ ਕਹਾਂ ਕੇ ਪਰਿੰਦੇ, ਬਸੇ ਹੈਂ ਆ ਕੇ ਯਹਾਂ
ਸਭੀ ਕਾ ਦਰਦ ਮੇਰਾ ਦਰਦ, ਬਸ ਖ਼ੁਦਾਰਾ ਹੈ ।
ਨਦੀ ਕੀ ਧਾਰ ਬਹੇ ਆਗੇ, ਮੁੜ ਕੇ ਨ ਦੇਖੇ
ਨ ਸਮਝੋ ਇਸਕੋ ਭੰਵਰ ਅਬ ਯਹੀ ਕਿਨਾਰਾ ਹੈ ।
ਜੋ ਛੋੜ ਆਏ ਬਹੁਤ ਪਿਆਰ ਹੈ ਤੁਮ੍ਹੇਂ ਉਸਸੇ
ਬਹੇ ਬਯਾਰ1 ਜੋ, ਸਮਝੋ ਨ ਤੁਮ, ਸ਼ਰਾਰਾ2 ਹੈ ।
ਯਹ ਘਰ ਤੁਮ੍ਹਾਹਾ ਹੈ ਇਸਕੋ ਨ ਕਹੋ ਬੇਗਾਨਾ
ਮੁਝੇ ਤੁਮ੍ਹਾਰਾ, ਤੁਮ੍ਹੇਂ ਅਬ ਮੇਰਾ ਸਹਾਰਾ ਹੈ ।
--- --- ---
1.ਬਯਾਰ : ਪਵਨ, ਹਵਾ; 2.ਸ਼ਰਾਰ : ਅੰਗਾਰ।
--- --- ---
ਅਪਨੇ ਚਾਰੋਂ ਓਰ
ਨਿਗਾਹ ਦੌੜਾਤਾ ਹੂੰ,
ਤੋ ਡਰੇ, ਸਹਮੇ, ਬੇਜਾਨ
ਚੇਹਰੇ ਪਾਤਾ ਹੂੰ ।
ਡੂਬੇ ਹੈਂ ਗਹਰੀ ਸੋਚ ਮੇਂ
ਭੈ-ਭੀਤ ਮਾਂ, ਪਰੇਸ਼ਾਨ ਪਿਤਾ
ਅਪਨੇ ਹੀ ਬੱਚੋਂ ਮੇਂ ਦੇਖਤੇ ਹੈਂ
ਅਪਨੇ ਹੀ ਸੰਸਕਾਰੋਂ ਕੀ ਚਿਤਾ ।
ਜਬ ਭਾਸ਼ਾ ਕੋ ਦੇ ਦੀ ਵਿਦਾਈ
ਕਹਾਂ ਸੇ ਪਾਏਂ ਸੰਸਕਾਰ
ਅੰਗ੍ਰੇਜ਼ੀ ਭਲਾ ਕੈਸੇ ਢੋਏ
ਭਾਰਤੀਅ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤੀ ਕਾ ਭਾਰ
ਸਮੱਸਿਆ ਖੜੀ ਹੈ ਮੂੰਹ ਬਾਯੇ
ਯਹਾਂ ਰਹੇਂ ਯਾ ਵਾਪਸ ਗਾਂਵ ਚਲੇ ਜਾਏਂ ?
ਤਨ ਯਹਾਂ ਹੈ, ਮਨ ਵਹਾਂ
ਤ੍ਰਿਸ਼ੰਕੂ ! ਅਭਿਸ਼ਪਤ-ਆਤਮਾਏਂ 3 !
ਸੰਸਕਾਰੋਂ ਕੇ ਬੀਜ ਬੋਨੇ ਕਾ
ਸਮੇ ਥਾ ਜਬ
ਲਕਸ਼ਮੀ-ਉਪਾਰਜਨ4 ਕੇ ਕਾਰੀਓਂ ਮੇਂ
ਵਿਅਸਤ ਰਹੇ ਤਬ !
ਕਹਾਵਤ ਪੁਰਾਨੀ ਹੈ
ਬਬੂਲ ਔਰ ਆਮ ਕੀ
ਲਕਸ਼ਮੀ ਔਰ ਸਰਸਵਤੀ ਕੀ
ਸੁਬਹ ਔਰ ਸ਼ਾਮ ਕੀ
ਸੁਵਿਧਾਓਂ ਔਰ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤੀ ਕੀ ਲੜਾਈ
ਸਦੀਓਂ ਸੇ ਹੈ ਚਲੀ ਆਈ
ਯਦਿ ਪਾਰ ਪਾਨਾ ਹੋ ਇਸਕੇ, ਤੋ
ਬੁੱਧਮ ਸ਼ਰਣਮ ਗੱਛਾਮਿ !
--- --- ---
3.ਅਭਿਸ਼ਪਤ-ਆਤਮਾਏਂ : ਸ਼ਾਪਿਤ ਰੂਹੇਂ; 4.ਲਕਸ਼ਮੀ-ਉਪਾਰਜਨ : ਧਨ ਜੁਟਾਨੇ ਮੇਂ
--- --- ---
